Als de gastouder kinderen opvangt in zijn of haar eigen woning is er, zoals gesteld, in principe geen sprake van een arbeidsrelatie. Dat geldt dan zowel voor de relatie tussen vraagouders en gastouder, als tussen gastouder en gastouderbureau. Recentelijk heeft de belastingdienst zelfs aangegeven dat wanneer er gebruik wordt gemaakt van de modelovereenkomsten op basis van opdracht zoals Brancheorganisatie Kinderopvang die heeft opgesteld er geen sprake is van een arbeidsrelatie. Hierdoor kunnen gastouders die in de eigen woning kinderen opvangen zelf bepalen hoe zij hun inkomsten willen opgeven aan de belastingdienst. Er is voor het gastouderbureau en de vraagouders in principe geen risico op een naheffing voor bijvoorbeeld doorbetaling bij ziekte of vakantiegeld.

Wanneer kinderen in het huis van de vraagouder worden opgevangen, is er over het algemeen wel sprake van een dienstverband omdat er dan een gezagsverhouding bestaat. Daarbij is het niet van belang hoe e.e.a. in overeenkomsten is geregeld: de wet gaat voor (hierop zijn enkele uitzonderingen die hierna behandeld zullen worden). Het dienstverband betekent ook dat er verplichtingen zijn voor de werkgever zoals loon doorbetaling bij ziekte, vakantiegeld etc. Omdat er veel verschillende werkzaamheden zijn die thuis kunnen worden uitgevoerd door ‘derden’ (denk aan schoonmaak, thuishulp en gastouderopvang thuis) en het bijna niet te doen is om voor al die werkzaamheden een volledig dienstverband aan te gaan heeft de wetgever een lichtere vorm van een dienstverband gecreëerd: de regeling dienstverlening aan huis. Daardoor bestaan er nu twee vormen van dienstverbanden (arbeidsrelaties) voor werk dat thuis wordt uitgevoerd door derden (waaronder dus gastouderopvang bij de vraagouder thuis).

De twee vormen van dienstverbanden kunnen onder de volgende categorieën worden onderverdeeld:

Volledige vorm van dienstverband

Dit is het normale dienstverband dat ook geldt voor mensen die in loondienst zijn. Zij hebben recht op loon, doorbetaling bij ziekte, vakantiegeld en de werkgever betaalt loonheffingen. De vraagouder heeft dan als werkgever ook een aantal plichten, zoals het gedragen als een goed werknemer. Op de website van de rijksoverheid vindt u alle informatie over een arbeidsrelatie (www.rijksoverheid.nl, zoekterm: arbeidsovereenkomst).

Regeling dienstverlening aan huis

Dit betreft de ‘lichte’ vorm van dienstverband (regeling dienstverlening aan huis) mag worden toegepast wanneer er werk wordt verricht aan huis gedurende drie dagen of minder per week. Het maakt dan niet uit hoeveel uur er per dag wordt gewerkt, alleen het aantal dagen per week is van belang. De rechten en plichten die gelden bij een normaal dienstverband zijn dan niet van toepassing, behalve de volgende:

• Recht op het minimumloon
• Recht op vakantiegeld
• Recht op doorbetaalde vakantiedagen
• Recht op een veilige werkomgeving (ARBO)
• Recht op doorbetaling bij ziekte gedurende maximaal 6 weken (70% van het loon maar minimaal het minimumloon)

De werkgever (vraagouder) hoeft geen loonbelasting en sociale premies (loonheffing) af te dragen, en heeft ook geen administratieve verplichtingen. Meer informatie is hier te vinden.

Er zijn twee (grote) uitzonderingen op deze regels: de situatie waarin een familielid kinderen opvangt in het huis van de vraagouder, en de situatie waarin een ZZP-er de kinderen opvangt in het huis van de vraagouder.

Familierelatie

Wanneer een familielid de kinderen opvangt in het huis van de vraagouders is er meestal geen sprake van ‘gezag’. Omdat voor de wet bij een arbeidsrelatie altijd sprake moet zijn van een gezagsverhouding is er in deze situatie dus geen arbeidsrelatie. Een overeenkomst van opdracht (zoals die in feite ook geldt bij opvang in het huis van de gastouder) is in deze situatie voldoende om de opvang formeel goed te regelen. Voor meer informatie over familierelaties en dienstverlening kunt u hier nalezen.

Zelfstandige

Een andere uitzondering is de situatie waarin een gastouder bij de vraagouder thuis opvangt en voldoet aan de criteria voor een ZZP status. Het moet dan gaan om een echte zelfstandige, die geheel voor eigen rekening en risico werkt. Dat kan onder andere blijken uit de omstandigheid dat de gastouder het ondernemersrisico, bestaande uit debiteurenrisico, ziekterisico en aansprakelijkheidsrisico zelf loopt; de omstandigheid dat de gastouder haar eigen tarieven bepaalt; het feit dat de gastouder meerdere opdrachtgevers heeft; het feit dat de gastouder zelf reclame maakt en voorziet in haar eigen werk; de omstandigheid dat de rol van het gastouderbureau beperkt blijft tot de wettelijk verplichte kassiersfunctie en het toezicht. De vraagouder huurt dan in feite een zelfstandige in, en er is dan dus geen sprake van een dienstverband, maar van een overeenkomst van opdracht.